شناسایی 120 اثر تاریخی در جریان بررسی های باستان شناسی انار - عاشقان علم الکترونیک

باستان شناسان در ارگ انار | قلعه ساسانی بین ماندن و تخریب

محمد حسین عزیزی خرانقی که با همراهی سپیده جمشیدی یگانه، سرپرستی این تیم بررسی را آغاز کرده است، با بیان اینکه در بررسی های اجرا شده، در این شهرستان تا به امروز 120 اثر فرهنگی- تاریخی شامل محوطه ها و بناهای تاریخی و مخصوصا سازه های آبی، شناسایی شده اند، ادامه داد: قدیمی ترین آثار شناسایی شده چند محوطه تاریخی مربوط به دوره های تاریخی بوده که عمده آثار آن مربوط به دوران اسلامی و مخصوصا دوره های صفوی، قاجار و پهلوی است.

وی شاخص ترین اثر شناسایی شده در این شهرستان را ارگ تاریخی انار دانست که در محل به ارگ ساسانی معروف و 17 بهمن سال گذشته به شماره 3034 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و اضافه کرد: متاسفانه، امروز بناهای تاریخی داخل ارگ که تا سال 1367 بر اساس عکس های هوایی سال 1342 سالم بوده و حتی بناهای سه طبقه نیز در آن وجود داشته، بصورت کامل تخریب و تسطیح شده و امروزه فقط حصار پیرامونی آن باقی مانده است.

او یکی از یافته های ارزشمند این بررسی را شناسایی 47 رشته قنات در این شهرستان دانست و اضافه کرد: هر چند این کشف گویای تلاش خستگی ناپذیر مردم ساکن کویر در این نقطه از کشور به منظور تامین آب مورد نیاز کشاورزی و آبادانی بیابان های انار است، اما متاسفانه در دهه های اخیر با احداث چاه های عمیق و بهره برداری بی رویه آب های زیرزمینی، بیشتر این قنات ها خشک شده و تنها پنج رشته آن هنوز بخشی از آب کشاورزی منطقه را تامین می کنند.

عزیزی خرانقی، قنات را یکی از سازه های بسیار پیچیده تامین آب در جهان دانست که احداث آن نیاز به تکنولوژی و دانش بسیار بالایی در خصوص شناخت زمین شناسی منطقه، شناخت جریان های آب زیر سطحی و پوشش گیاهی و درک و محاسبه دقیق طول آن از مادر چاه تا مظهر قنات داشته است و اضافه کرد: متاسفانه، در بسیاری از نواحی مرکزی ایران با از دست رفتن مقنی های متخصص حفر قنوات، اینک بخش بزرگی از این دانش از بین رفته است. هر چند که حفر چاه های عمیق که هر سال بر عمق آن ها اضافه کرده می شود، کاملا موضوع آبیاری به وسیله قنات را که هزاران سال موجب آبادانی تمامی شهرهای مرکزی ایران بودند را بلا استفاده کرده است.

وی استفاده گسترده از آبهای زیر سطحی به وسیله چاه های عمیق و کشت گسترده و تسطیح زمین های مناسب برای ایجاد باغ های بزرگ پسته که امروز عمده محصول کشاورزی منطقه است را باعث تخریب گسترده آثار تاریخی در پیرامون شهر و روستاهای این شهرستان دانست که در بخش هایی برای ایجاد باغ پسته، بافت های تاریخی تخریب شده است.

سرپرست هیئت باستان شناسی، با بیان اینکه شهرستان انار تا سالیان پیش دارای بافت تاریخی بسیار خوبی بوده و کاروانسرا و تک بناهای موجود گواهی بر این مدعا هستند اضافه کرد: متأسفانه، این مناطق به شدت مورد تخریب و دست درازی قرار گرفته و امروزه تنها تک بناهایی بدون هیچ ارتباط ارگانیک در گوشه و کنار این شهر قرار دارند که آنها نیز کاملا مورد بی توجهی قرار گرفته و در حال نابودی هستند.

او با اشاره به اینکه 17 اثر این شهرستان در گذشته در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده اند، اضافه کرد: با این وجود آنها از حداقل حمایت و حفاظت ها بهره مند نیستند و حتی یکی از بناهای ثبت فهرست آثار ملی خانه تاریخی بهرامی که 24 اسفند 1383 به شماره 11612 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، در گذشته نه چندان دور تخریب و تسطیح و روی آن خانه ای جدید ساخته شده است.

عزیزی خرانقی ابراز امیدواری کرد: این بررسی و شناسایی و معرفی آثار باقی مانده این شهرستان بتواند از فرایند تخریبی آثار فرهنگی در این بخش از کشور کاسته و باعث حفظ و حراست و توجه بیشتر مردم و مسئولان این شهرستان به آثار ارزشمند فرهنگی- تاریخی باقی مانده خود شود.

از اواسط دهه 90 خبرهای مختلفی از ساخت وساز در اطراف ارگ تاریخی انار منتشر شدند، خبرهایی مانند آغاز مراحل ساخت وساز یک آپارتمان در 50 متری ضلع شرقی ارگ انار و تعرض به حریم این بنای تاریخی یا ساخت مقبره و نصب سازه گنبدی فلزی با ارتفاع غیرمجاز روی مقبره شهید گمنام در حریم ارگ ساسانی انار که با وجود هشدارهای فعالان میراث فرهنگی منطقه نسبت به بی توجهی ها در این محوطه تاریخی، اما هیچ توجهی به آن نشد.