مرور خاطرات ایستگاه یخچال معروف محله کن ، یخ هایی که باب طبع دربار قاجار بود - عاشقان علم الکترونیک

خبرنگاران - سمیراباباجانپور: تهیه یخ در چله تابستان های تهران و به قول معروف گرمای خرماپزان در سال های دور که هنوز وسایل سرمایش و گرمایش اختراع نشده بود تجارت پرسودی بود، ماه ها برای آماده سازی و تهیه یخ های مصرفی تابستان زحمت کشیده می شد. عمده یخ های مصرفی مردم تهران قدیم هم از یخچال های اطراف دروازه ها و حاشیه های تهران تأمین می شد. هر چند در زمستان های پربرف کوه های شمیرانات هم منبعی برای تهیه یخ برف های موردنیاز به شمار می رفت.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

بخشی از دیوار داخلی یخچال معروف محله کن

یکی از یخچال های مهم تهران که کمتر در خصوص آن صحبت شده است، یخچال روستای کن است که تا همین چند سال قبل آثار آن برجای بود و امروز بخش کوچکی از آن به جای مانده است که همین میزان هم نشان از عظمت این بنای مهم دارد. هر چند این روزها به دلیل بی توجهی میراث فرهنگی و مدیریت شهری محل تجمع زباله و نخاله های ساختمانی شده است اما همچنان می گردد از بنای به جامانده آن پی به قدمتش برد.

سازوکار یخچال بزرگ کن

نقل های مختلفی در خصوص قدمت دیوار فروریخته یخچال روستای کن وجود دارد. برخی قدمت آن را تا 400 سال هم روایت نموده اند. اهالی محله کن نقل می نمایند کسب وکار یخچال کن دست حاج محمد اسماعیلانی بود که یکی از خیران محله کن به شمار می رفت.

دیوار یخچال حدود 15 متر یعنی به مقدار یک ساختمان 4 طبقه ارتفاع داشت که با کاهگل بالا رفته بود. حوضی مستطیل شکل به عمیق نیم متر پای دیوار ساخته شده بود که محل آب گرفتن در زمستان ها بود. میرآب کن آب قنات را به وسیله جوی به این حوضچه راهنمایی می کرد تا در سرمای زیر صفر زمستان یخ ببندد؛ اما این همه ماجرا نیست. کارگرها یخ ها را می شکستند و در قطعه های معین به انبار بزرگ و زیرزمینی پشت دیوار منتقل می کردند. هر لایه یخ با کاه پوشانده می شد تا یخ ها به هم پیوسته نشوند. انبار که پر می شد در آن را مهروموم می کردند تا اوایل تابستان که گرما از راه می رسید در انبار باز می شد و یخ فروش ها با گاری هایشان صف می بستند تا از این تجارت پرسود بهره ببرند.

یادی از رمضون یخی

حسن درویش یکی از اهالی قدیمی کن خاطراتی از یخ فروشی های قدیم می نماید و می گوید: یکی از برترین آب های تهران آب قنات کن بود که زلالی آن شهره بود. پدرانمان نقل می کردند تهران در زمان ناصرالدین شاه یخچال کم نداشت اما به دلیل زلالی و گوارایی آب کن از یخ های یخچال کن برای دربار خرید می کردند. دلیل معروفیت یخ های کن هم پاکی آب و محیط کن بود. در بیشتر یخچال های تهران به دلیل قرار گرفتن در مسیر تردد مردم آلودگی های زیادی وجود داشت. گاهی کارگاه های آلاینده ای بالادست یخچال ها بود که شیرابه های آن راهی یخچال می شد؛ اما هیچ کدام از این ها در یخچال کن وجود نداشت. محیطی سالم و پاکیزه که با آبی زلال یخ هایش تأمین می شد.

او ادامه می دهد: غیر از خریدارانی که از تهران به کن می آمدند، خیلی ها بودند که تابستان ها در کن یخ فروشی می کردند که آقا رمضون از همه معروف تر بود. مردم به او می گفتند رمضون یخی. او یخ ها را بار الاغ می کرد و تابستان ها در محل می چرخاند. یک ایستگاه یخ فروشی هم داشت که آنجا بساطش را پهن می کرد. یک گونی می انداخت روی زمین و یخ ها را روی آن می گذاشت و روی یخ ها را با پارچه می پوشاند. گاهی اوقات هم که مشتری یخ هایش کم می شد آن ها را بار می کرد و برای روستای سنگان و سولقان یخ می برد. رمضون شب ها یخ را بار می کرد و راه می افتاد و صبح بارش را در روستای سولقان زمین می گذاشت.

ایستگاه یخچال معروف محله

یخچال کن هرچند با ورود تکنولوژی مثل بسیاری از یخچال های تهران به فراموشی سپرده شد اما آثار به جامانده آن هنوز یادآور اهمیت آن است. حدود 5 دهه پیش ایستگاه اتوبوسرانی کن در جوار دیوار یخچال جانمایی می گردد که سایه گیر بودن آن محل مناسبی برای در امان ماندن مسافران از آفتاب تابستان ها بود. برای همین این محل کم کم به نام ایستگاه یخچال معروف شد. به مرور تردد مردم کسب وکارها را نیز راه انداخت تا امروز محلی که به نام ایستگاه یخچال معروف است یکی از بازارهای بزرگ محلی غرب تهران باشد. بازاری که همه نوع کسب وکاری در آن وجود دارد.