ابن سبعین و پاسخگویی به پرسش های فردریک دوم - عاشقان علم الکترونیک

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگارانـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابومحمد قطب الدین بن سبعین ملقب به مُرسیو رقوطی فیلسوف عظیم اندلسی در قرن هفتم هجری قمری است.

تاریخ تولد او در اغلب منابع 614 ق ذکر شده است.ابن سبعین از همان ابتدا در مرسیهبه تحصیل منطق، حکمت،کلام و ریاضیات پرداخت. سپس به عرفان روی آورد و گفته اند که طب، کیمیا و علم حروف را نیز فراگرفت. او در سی سالگی راهی مراکش شد و در آن جا به تبلیغ و ترویج عقاید خود و تحقیق و تألیف آثارش پرداخت.

شهرت او به جایی رسید که ملک عبدالواحد الرشید وی را مأمور کرد تا به سوال های علمی و فلسفی که امپراتور روم فردریک دوم مطرح نموده بود پاسخ دهد.

اثر وی با نام المسائل الصقلیه سبب شهرت ابن سبعین در مغرب زمین شده است.امپراطور روم چهار سوال طرح نموده بود که عبارتند از پرسش درباره وجود ازلی عالَم، مبادی و ماهیت کلام درباره مقولات و درباره ماهیت و جاودانگی نفس؛ سوالی درباره اختلاف نظرهای ارسطو و شارح او اسکندر به عنوان تکمیل بر آخرین سوال افزوده شده است.

گویا ابن سبعین سبب شهرتش در فلسفه ناچار شد که آن شهر را ترک کند و به قاهره برود وی چندسالی در این شهر اقامت مشغول نشر افکار خود بود و پیروان و مریدان بسیاری نیز گرد او آمدند. در این هنگام افکار و اقوال او و طرز سلوک پیروانش مخالفت و خصومت گروهی از فقها را برانگیخت و وی را به الحاد و کفر متهم کردند.

ابن سبعین مجبور به ترک مغرب عزیمت به مکه شد. گویا ابن سبعین در نخستین سال هایی که ابونمی محمد اول شریف مکه بود در آن جا بود و از نزدیکان او به شمار می رفت. البته در بعضی منابع آمده است که ابونمی محمد بیمار و مجروح شده بود و ابن سبعین این او را معالجه کرد و همین امر سبب نزدیک شدن او به امیر شد.

ابن سبعین در مکه از احترام بسیار برخوردار بود و مریدان و شاگردان بسیاری نیز داشت. آراء و نظریات نامتعارف او و مبالغه هایی که شاگردانش درباره او کردن سبب کینه توزی و دشمنی فقهای دیگر می شد اما نزدیکی وی با امیر مکه این گونه مخالفت ها را بی اثر می ساخت.

از آثار ابن سبعین معلوم می گردد که وی به علوم زمان خود همچون فقه، حدیث، کلام، فلسفه، عرفان کیمیا، طب، علم حروف و علم ارقام و اعداد مطلع بوده است اما گویا او بیش از این خودش را باور داشته و از اشاراتی که به ابن سینا، غزالی، ابن رشد و عظیمان دیگر در آثارش شده چنین برمی آید که او بیش از اندازه خودبین و خودستا بوده است.

ابن سبعین در شش صد و شصت و نه در پنجاه و پنج سالگی درگذشت و در نزدیکی مکه به خاک سپرده شد.

از مهم ترین آثار ابن سبعین عبارتند از:

المسائل الصقلیه : پاسخ به سوال هایی است که فردریک دوم امپراتور صقلی که خود اهل علم و دوستدار حکمت و فلسفه بود به ممالک اسلامی فرستاد.در ابتدا پاسخ هایی را که برای فردریک دوم فرستادند وی را راضی نکرد تا انتها ابن سبعین پاسخ پرسش ها را نوشت و برای او فرستادد.

بدالعارف: این اثر در موضوعات گوناگون عرفان نظری و فلسفی جنبه های عملی و اخلاقی عرفان و علم حروف و ارقام تالیف شده و تعابیر وی را از فلسفه فارابی ابن سینا غزالی و ابن رشد در بردارد.

الرسالة الفقیریة: درباره فقر و غنا از نظر گروه های پنج گانه فقها، متکلمان فلاسفه صوفیه و محققین است.

الرسالة العهد: عهدی است که با یکی از مریدان منعقد نموده و در آن او را به رعایت احکام شرع و تحصیل کمالات روحانی ترغیب و توصیه نموده است.

کتاب احاطه: از آثار مهم او در بیان نظریه وحدت مطلق است.

رساله الفتح: نوشته ای است مختصر که در اواخر عمر مؤلف نگارش یافته و در اغلب فصول آن به کتاب بدالعارف اشاره شده است. بعضی از محققان معاصر آن را توضیح بدالعارف دانسته اند.

4104/