ایجاد انقلاب زمستانی با گره ای در سقف آسمان، شب یلدا در آسمان شب چه می گذرد؟ - عاشقان علم الکترونیک

مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت وگو با خبرنگار ، اظهار کرد: ساعت 16 و 55 دقیقه روز جمعه سوم آذر ماه مهر تابان در تهران غروب خواهد نمود و ساعت 7 و 11 دقیقه بامداد شنبه نقطه طلوع خورشید در تهران است؛ طول این شب (جمعه) 14 ساعت و 16 دقیقه است که طولانی ترین شب سال به حساب می آید؛ ایرانیان باستان از این شب با نام یلدا یاد می کردند.

وی ادامه داد: هرچند شب های قبل و بعد از یلدا به میزان بسیار کمی در حد چند دقیقه از یلدا کوتاه تر هستند؛ اهمیت این موضوع زمانی بیشتر آشکار می گردد که به آن توجه داشته باشید؛ ایرانیان باستان از زمان های دور نسبت به این تفاوت کوتاه زمانی در شب یلدا نسبت به شب های دیگر سال آگاهی داشتند.

زودترین غروب و دیرترین طلوع خورشید در سال

عتیقی اضافه نمود: با نگاهی به سطح طلوع و غروب خورشید، اهل تحقیق مشاهده می نمایند که حدود دو هفته قبل از یلدا زودترین غروب و حدود دو هفته پس از اول دی ماه هر سال شاهد دیرترین طلوع خورشید خواهیم بود و این موضوع به این معنا نیست که یلدا طولانی ترین شب سال نباشد! چراکه برای محاسبه طول شب باید به هر دو مولفه لحظه طلوع و غروب آفتاب توجه کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تشریح کرد: توجه داشته باشید که ساعات ذکر شده ای برای تهران است و ممکن است این ساعات در سایر شهرها کمی متفاوت باشد اما در تمامی ایران در شب یلدا طولانی ترین شب را تجربه خواهیم کرد.

انقلاب زمستانی چگونه به وجود می آید؟

وی ادامه داد: برای شرح آنکه چه اتفاق نجومی در یلدا حادث می گردد، می توان گفت که خورشید علی رغم آنکه در مرکز سامانه خورشیدی قرار گرفته است و در حقیقت زمین به دور آن می چرخد، اما از دید ناظر زمینی حرکت ظاهری خورشید به روی کره آسمان است به این معنی که با گردش زمین از دید ناظر زمینی، خورشید دور زمین و روی صورت های فلکی منطقه البروج ، بر خلاف جهت عقربه های ساعت جابه جا می گردد؛ به این مدار حرکت ظاهری، دایره البروج می گوییم؛ از سوی دیگر با امتداد خط استوا کره زمین تا بی نهایت و ترسیم آن روی کره آسمان، استوای آسمان به دست می آید که کره آسمان را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم می نماید.

عتیقی تشریح کرد: مدار دایره البروج و استوای آسمان باهم زاویه 23 درجه دارند و بر این اساس این دو مدار در دو نقطه طرفین با یکدیگر تقاطع دارند؛ به این تقاطع، تقاطع اعتدالین گفته می گردد که یکی اعتدال بهاری و دیگری اعتدال پاییزی نام دارد؛ بدیهی است که در زمان این دو اعتدال در سراسر کره زمین طول شب و روز با هم برابر باشد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران توضیح داد: تقاطع طرفین اعتدالین به نقاط انقلابین مشهور است؛ یکی از این نقاط انقلاب تابستانی و دیگری انقلاب زمستانی نام دارد؛ ساعت 21 و 53 دقیقه بامداد شنبه اول دی ماه خورشید به نقطه انقلاب زمستانی می رسد و در این زمان ساکنان نیمکره شمالی طولانی ترین شب و کوتاه ترین روز سال را شاهد هستند؛ این در حالی است که مردم آن نیم کره جنوبی در همین زمان در ابتدای تابستان و فصل گرما قرار دارند پس کوتاه ترین شب و طولانی ترین روز را پیش رو خواهند داشت.

ثبت یلدا در فهرست آثار ملی کشور

وی بیان نمود: خوشبختانه در سال 1387 خورشیدی یلدا در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد؛ امیدواریم این میراث نیک نیاکان پاک این سرزمین، به همت مسئولان مربوط به ثبت جهانی هم برسد.

عتیقی گفت: یلدا واژه ای سوریانی به معنای زایش است که اشاره به طلوع مهر تابان پس از طولانی ترین شب سال دارد و از پیروزی نور و ظلمت حکایت می نماید؛ بنا بر گفته برخی منابع درباره ایرانیان باستان، شب یلدا نقطه آستانه خلقت است و بر این اساس از حدود هشت هزار سال قبل تاکنون آیین یلدا در ایران رواج پیدا کرد؛ حتی برخی از جشن های مسیحیان هم بی ربط به این آیین نیست.

چراغانی طبیعی آسمان/ مهمانان ناخوانده ای که زمین را نورانی می نمایند

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه نمود: از گذشته های دور مرسوم بوده که خانواده ها در شب یلدا به منزل یکی از بزرگان فامیل می رفتند و دور هم جمع می شدند تا ضمن گفتگوی صمیمانه یا کتابخوانی از جمله شاهنامه خوانی و تفأل به دیوان حضرت حافظ فرصتی فراهم آید تا کوچکترها از تجارب بزرگترهای خود در فامیل بهره مند شوند از سوی دیگر با روش صحیح زندگی او بیش از پیش آشنا شوند.

وی یادآوری کرد: به دلیل اهمیت بهره گیری از تکنولوژی نوین و ارتقاء سطح آگاهی به وسیله فضای مجازی، متاسفانه در چنین مناسبت هایی فرصت گفت و گوی چهره به چهره با بزرگترها از قشر جوان و نوجوان با سرگرم شدن در این فضاها سلب می گردد و چه خوب است فرصت را مغتنم شمرده و به ارتباط رو در رو بیشتر بپردازیم.